NTFR 2023/1112 - Het onzekerheidsvereiste bij periodieke giften: goed te verklaren, moeilijk te rechtvaardigen
Aflevering 28, gepubliceerd op 11-07-2023 geschreven door mr. dr. J.J. van den BroekOp 13 april 2023 heeft de staatssecretaris van Financiën (Fiscaliteit en Belastingdienst) het wetsvoorstel Fiscale Verzamelwet 2024 (36342) ingediend bij de Tweede Kamer. Ik keek uit naar dit moment, vooral vanwege de aangekondigde aanpassing van de giftenaftrekregeling, met name die voor periodieke giften. De giftenaftrekregeling is naar mijn mening een geslaagde vorm van instrumentalisme, waardoor burgers hun periodieke giften aan algemeen nut beogende instellingen zónder drempel en zónder maximum integraal in aftrek kunnen brengen op hun belastbaar inkomen. Nederland is niet voor niets een van de landen waarin het meest aan filantropie wordt gedaan. Alhoewel, het blijft lastig te zeggen in hoeverre die Nederlandse vrijgevigheid nu veroorzaakt wordt door de giftenaftrekregeling, of dat de giften zonder die faciliteit ook wel zouden zijn gedaan. Met andere woorden: wat is de doelmatigheid van deze instrumentele maatregel? Voer voor fiscaal economen, zou ik zeggen, om de prijselasticiteit van de giftenaftrekregeling te onderzoeken. Lang geleden, gedurende mijn periode als ambtenaar bij het ministerie van Financiën, heb ik gezien hoe precies de financiële gevolgen voor de schatkist van een tariefwijziging of andere wetswijzigingen doorgerekend kunnen worden. Maar de gedragseffecten die worden veroorzaakt door wetswijzigingen zijn uiterst moeilijk in te schatten. Daarnaast hebben fiscale instrumenten ook invloed op het sociale klimaat, het maatschappelijk bewustzijn, door het signaal dat de overheid ermee afgeeft aan burgers. De lagere bijtelling voor privégebruik van elektrische auto’s verandert niet alleen het omslagpunt van de economische berekening of een elektrische auto gunstiger is dan een dieselauto, de overheid geeft daarmee ook het signaal af dat iemand met een elektrische auto uit milieuoverwegingen ‘goed bezig’ is, en dat we dat als maatschappij waarderen. En zo dienen verkeersboetes voor het rijden door rood niet in de eerste plaats om eventuele rationele afwegingen te beïnvloeden in hoeverre en onder welke omstandigheden het door rood rijden nog wel economisch verantwoord is, maar vooral om overtreders in te peperen dat we het als maatschappij onacceptabel vinden als automobilisten de gezondheid van anderen in gevaar brengen door dergelijke risico’s te nemen. Met de giftenaftrek laat de overheid aan burgers zien het te waarderen dat burgers maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen door financiële steun te geven aan erkende goede doelen. Je bent goed bezig en daarom heb je een aftrekpost verdiend!