NTFR 2011/97 - Het meccanodoosje der verongelijkten
Aflevering 3, gepubliceerd op 20-01-2011 geschreven door mr. R.A.V. BoxemHet is mijn ervaring dat fiscalisten er te vaak vanuit gaan dat gelijk hebben betekent dat je ook gelijk zult krijgen. De dure les die iedereen als verongelijkte kleuter op jeugdige leeftijd leert gaat overboord zodra wordt bepleit dat de deelnemingsvrijstelling wel of niet van toepassing is, of een lening binnen een concern besmet is of niet. Omdat het fiscaal recht niet expliciet op waarheidsvinding is gericht, vallen de missers die aldus worden gemaakt wat minder op. Een fiscalist kan in een commentaar onder een arrest gerust lezen dat ‘het Hof blijkbaar had vastgesteld dat belastingbesparing het doorslaggevend motief achter de transactie was geweest’, zonder zich teveel te bekommeren om de vraag of dit nu waar is of niet. Als een aantal jaar later na een herzieningsprocedure blijkt dat dit anders was, komt de gemiddelde fiscalist niet verder dan de gedachte dat een succesvolle herzieningsprocedure niet zo vaak voorkomt. Hoe anders is dit in vakgebieden die naar hun aard meer op waarheidsvinding zijn gericht, zoals het strafrecht. Wanneer in een strafproces het misloopt met de waarheidsvinding leidt dat, anders dan in het fiscale, tot grote commotie. Lucia de Berk werd voor meervoudige moord veroordeeld terwijl uiteindelijk, na herziening, niet eens kon worden bewezen dat bepaalde sterfgevallen onnatuurlijk waren. Dat leert ons niet alleen de les dat een oprecht geloof in iets of overtuigd zijn van iets zonder afdoende bewijs (of dit nu moorden zijn of iets anders), nooit een aanbeveling kan zijn, in ieder geval niet voor een rechter. Het leert ons ook dat het blijkbaar een reëel gevaar is dat iemand ten onrechte overtuigd raakt van iets. Hetgeen mij brengt bij de hamvraag: Hoe kan het dat je soms gelijk hebt, maar het niet krijgt? Of, als u wat opportunistischer bent aangelegd, hoe kunt u gelijk krijgen als u het niet heeft? Een antwoord daarop is niet eenduidig te geven, maar van oudsher zijn methoden en technieken onderkend om beslisprocessen te beïnvloeden. Retorica, de kunst van het overtuigen.